Pan Samochodzik i…

Szczegóły produktu „Stówą, panie kustosz!” – wołał Bigos do Tomasza N.N. w Niesamowitym dworze. I choć od napisania tych słów minęło ponad pół wieku, to jednak w gronie miłośników twórczości Zbigniewa Nienackiego są one ciągle „skrzydlatym słowem”, cytatem, który zachowuje swoją żywotności, jest przywoływany, na nowo kontekstualizowany, a przede wszystkim pozwala miłośnikom tej prozy na wzajemną identyfikację. Tych z nich, którzy obecnie prowadzą działalność naukowo-badawczą, zaprosiliśmy w październiku 2023 roku do Malborka, gdzie w gościnnych murach Muzeum Zamkowego odbyła się piąta konferencja z cyklu „Wokół fenomenu kulturowego”. Jej szeroka formuła sprawiła, że wzięli w niej udział m.in. historycy, filozofowie, antropolodzy kultury, socjologowie, filmoznawcy, literaturoznawcy, kulturoznawcy, badacze motoryzacji. Ile jest kanonicznych powieści Nienackiego – 12 czy 15? Jak wyglądał pojazd zbudowany przez wynalazcę, wuja Gromiłłę? Jak kształtuje się relacja między prozatorskimi pierwowzorami a filmowymi adaptacjami? – to pierwsze pytania, jakie nasuwają się podczas refleksji nad powieściowymi przygodami Tomasza N.N. Ale po chwili pojawiają się też inne, przesuwające zarówno poziom analizy, jak i jego obiekty w przestrzeń naukową. Kto był planowanym adresatem tych powieści? Co pozostało z przygód korzystającego z niezwykłego wehikułu historyka sztuki w pamięci i świadomości jego czytelników? Na ile popularyzatorski wymiar tej prozy wpływał na zainteresowania naukowe odbiorców? Czy Nienacki stworzył oryginalny gatunek powieściowy? Tom, który oddajemy do rąk Czytelnika, zawiera studia będące efektem poszukiwań odpowiedzi na te, ale też inne pytania związane z tematem konferencji. Choć nie udało się w nim zgromadzić wszystkich głosów i wystąpień, to jednak wierzymy, że poszerza on wgląd zarówno w młodzieżowe powieści Zbigniewa Nienackiego, jak i powstałe na ich podstawie adaptacje filmowe. Mamy nadzieję, że zawarte w tym tomie szkice z jednej strony pozwolą na ukazanie tej twórczości w nowych perspektywach badawczych (m.in. studia genderowe, ekokrytyka), z drugiej zaś staną się inspiracją do prowadzenia dalszych badań nad przygodami Pana Samochodzika. Te ostatnie bowiem stanowią do dziś (nie tylko naszym zdaniem!) swoisty, niepowtarzalny fenomen kulturowy.