Mrówcza zabawa. Współczesne zabawki a społeczne konstruowanie dziecka

Szczegóły produktu Książka Ewy Maciejewskiej-Mroczek to socjologiczna analiza współczesnego projektu dziecka. Autorka przedstawia go jako płynny, zmienny, znajdujący się w nieustannym ruchu. Analiza przeprowadzona jest ze świadomością historycznych procesów, które go ukształtowały, i jego wewnętrznego zróżnicowania. Przedmiotem zainteresowania autorki są zabawki – wytwory kultury materialnej bliskie dzieciom, a we współczesnych społeczeństwach zachodnich bardzo rozpowszechnione. Obecnie uważa się, że zabawa powinna kształtować dziecko, jest jego pracą. To ze względu na nie, a jeszcze precyzyjniej – ze względu na przyszłego dorosłego, którego w nim widzimy, zabawki mają odzwierciedlać kulturowe systemy znaczeń tworzonych wokół takich pojęć jak płeć, pozycja społeczna, konsumpcja, samorealizacja, wiedza itp. Autorka analizuje różnorodne dane, łącząc pewne uniwersalia kultury globalnej ze specyfiką polskiego „tu i teraz”. Celem było spojrzenie na współczesne społeczeństwo poprzez zabawki i dowiedzenie się tego, w jaki sposób owe materialne obiekty, stanowiące istotny element świata dziecięcego, odzwierciedlają i zarazem konstruują projekt dziecka. Spis treści Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Część pierwsza PRZEDMIOT SŁUŻĄCY DZIECIOM DO ZABAWY Rozdział 1. Dzieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27 Odkrycie dzieciństwa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Nowa koncepcja rodziny i rola ekspertów. . . . . . . . . . . . . . . .32 Separacja, homogenizacja, integracja. . . . . . . . . . . . . . . . . .35 Nowy obraz dziecka: perspektywa childhood studies . . . . . . . 37 Współczesne dyskursy o dziecku i dzieciństwie: próba uporządkowania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Dziecko przedsocjologiczne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41 Dziecko rozwijające się społecznie (teoria przejściowa) . . . . . .54 Dziecko socjologiczne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57 Dzieciństwo późnej nowoczesności. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Rozdział 2. Przedmioty. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69 Genealogia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70 Przedmiot: obiekt materialny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72 Przedmiot: zabawka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Twórcy znaczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Przywiązanie jako obowiązek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79 Obiekt wytwarzany. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85 Wytwarzanie znaczeń i zaangażowanie ciała. . . . . . . . . . . . . 88 Rozdział 3. Zabawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90 Zabawa i gra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Wczesne teorie zabawy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Ludyczność jako źródło kultury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93 Żywioł i ład zabawy: Rogera Caillois teoria ludyczności . . . . . .95 Zabawa jako źródło osobowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 W co grają (dorośli) ludzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99 Znaczenie zabawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100 Pożytek z zabawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Utożsamienie i wyobcowanie: problemy z dziećmi w społecznych teoriach zabawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 Bezinteresowność zabawy dziecięcej a interes społeczny. . . . 106 Rozdział 4. Granice definicji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Zabawka w rękach. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Dla kogo „dzieci”? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113 Lalki, które „dotykają głębin duszy” . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 Mrówcza zabawa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119 Część druga ZABAWKI A SPOŁECZNE KONSTRUOWANIE DZIECKA Rozdział 5. Własny pokój. Zabawka we współczesnej przestrzeni dzieciństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125 W centrum i na marginesie: nowe przestrzenie dzieciństwa . .126 Własny pokój. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130 Mikroświat pozornie prywatny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132 Płeć w przestrzeni pokoju. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 Spojrzeć w dół: podłoga pokoju dziecięcego . . . . . . . . . . . . .136 Możliwości schronienia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 Rozdział 6. Zabawa jest pracą dziecka. Zabawka jako narzędzie wspierające rozwój . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . 142 Przymus edukacyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Utracona niewinność. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 Czas szkoły – czas przed szkołą – czas poza szkołą . . . . . . 145 Cele nowoczesnej edukacji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 Znaczenie ekspertów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 Kultura głównego nurtu i przemoc symboliczna . . . . . . . . . . 150 Potrzeba rozwoju. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 Norma i indywidualizacja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 „Zabawka przeznaczona dla dziecka...” . . . . . . . . . . . . . . . 156 Zabawka edukacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Mózg niemowlęcia: walka z czasem . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 Podatne ciała, podatne umysły. Normalizacja i różne sfery rozwoju 163 Miś Bajeczka, czyli bajka o rozwoju . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 Uczenie się i zabawa w świecie ponowoczesnym. .. . . . . . . . . 170 Rozdział 7. Płeć. Zabawki i stereotypy? . . . .. . . . . . . . . . . . 174 Perspektywa historyczna . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . 176 Zabawki w badaniach nad tożsamością płci. . . . . . . . . . . . . 178 Uczenie się płci kulturowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185 Dzieci aschematyczne: praktyczne wskazówki i krytyka . . . . . 187 Medycyna: zabawka jako „narzędzie diagnostyczne”. . . . . . . 190 Zabawka jako narzędzie dla psychologii: przykład . . . . . . . . 191 Czy zabawki przygotowują do przyszłości? . . . . . . . . . . . . . . 194 Rozdział 8. Ciało, płeć i konstruowanie znaczeń . . . . . . . . . . 196 Projekty ciał ludzkich w zabawkach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 Lalki: dzieci i kobiety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 Jak konsumują lalki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 Chłopiec, mężczyzna, maszyna. O przedstawieniach męskości w świecie zabawek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Anatomically correct? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 Rozdział 9. Między nostalgią a postępem. . . .. . . . . . . . . . . 215 Spór o wartości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 Odwieczna naturalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 Rzeczy i interakcje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 Nie kupię wnukom tamagotchi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229 Oswojeni z technologią . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 Rozdział 10. Cudowne dzieciństwo PRL-u . . . . . . . . . . . . . . 239 Tęsknota za dzieciństwem . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . 240 Takie czasy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 Urefleksyjnienie i prywatyzacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 Niedobory, nadmiar i pole dla wyobraźni. . . . . . . . . . . . . . . 246 Inna jakość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 Logo z marzeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .255 Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .258 Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 Indeks nazwisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 Do po