Dowcipy językowe z dawnych czasów

Szczegóły produktu Pierwszym celem opracowania monograficznego jest przedstawienie efektów analizy wybranego rodzaju polskiego dowcipu językowego z blisko 80-letniego okresu – humorystycznych tekstów mających kształt krótkich dialogów lub monologów, zwanych potocznie „kawałami”. Drugi cel to usystematyzowana prezentacja wielu wciąż jeszcze aktualnych takich dowcipnych tekstów, opublikowanych w czasopismach humorystycznych i satyrycznych wychodzących w 2. połowie XIX w. i w pierwszych czterech dekadach XX w. Edward Stachurski, profesor nauk humanistycznych w dziedzinie językoznawstwa na stanowisku profesora zwyczajnego w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. W latach1981-1985 lektor języka polskiego na Uniwersytecie Gandawskim (Belgia), w latach 1997-1999 lektor języka polskiego oraz wykładowca kultury polskiej i gramatyki na Uniwersytecie w Pécsu (Węgry). Autor ponad 60 publikacji naukowych z zakresu leksykologii, fleksji, stylistyki i języka osobniczego (przede wszystkim naturalistów i romantyków). Zajmuje się także językoznawstwem kontrastywnym (seria artykułów o wspólnych zapożyczeniach w polskim i niderlandzkim opublikowanych w „Slavica Gandensia”), nauczaniem języka polskiego jako obcego (współautor pierwszego podręcznika w wersji niderlandzkiej De Pools. Inleidende cursus. Deel I, II, Gent 1982-1984), działalnością Polaków za granicą (artykuły o studentach i stażystach polskich na Uniwersytecie Gandawskim w XIX i XX wieku w „Vlaams-Poolse Tijdingen”), a także sylwetkami wielkich uczonych (artykuł y w „Języku Polskim” i w „Slavica Finlandensia”, opracowanie redakcyjne listów z lat 1870-1927 J. N. Baudouina de Courtenay, opublikowanych w 2002 ). Autor monografii książkowych: Fleksja Adolfa Dygasińskiego na tle polszczyzny drugiej połowy XIX wieku (Badania statystyczne), Wrocław 1980; Słownictwo w utworach polskich naturalistów. Badania statystyczne, Kraków 1989; Rozwój i zróżnicowanie słownictwa pisarza. Na podstawie prób tekstowych z utworów Adolfa Dygasińskiego, Kraków 1993; Słowa klucze polskiej epiki romantycznej, Kraków 1998, 2 wyd. Kraków 2000; Słownictwo „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza na tle tekstów innych poematów romantycznych, Kraków 2005. Spis treści WSTĘP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 1. Cele pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 2. Materiał językowy i sposób jego prezentowania . . . . . . . . . 7 3. Kompozycja monografii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 4. Metoda opracowania materiału . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 5. Uwaga redakcyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 CZĘŚĆANALITYCZNA CHARAKTERYSTYKA JAKOŚCIOWA ZEBRANYCH TEKSTÓW DOWCIPÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 1. Ustalenia wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 2. Struktura tekstów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 2.1. Tytuły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 2.2. Elementy narracji towarzyszące dialogom i monologom . . . 16 2.3. Dialogi i monologi obecne w tekstach dowcipów . . . . . . . 59 2.4. Nazwy własne w tekstach zebranych dowcipów językowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 CHARAKTERYSTYKA ILOŚCIOWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 1. Chronologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 2. Frekwencja dowcipów językowych reprezentujących poszczególne typy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 3. Udział ilościowy rodzajów zebranych dowcipów językowych ze względu na obecność lub brak bezpośredniego kontaktu nadawcy z odbiorcą . . . . . . . . . . . 91 4. Udział ilościowy rodzajów zebranych dowcipów językowych ze względu na ich ukształtowanie formalne . . . . . . 91 CZĘŚĆ EGZEMPLIFIKAC Y JNA 1. Dowcipy językowe wykorzystujące tradycyjne elementy słownictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 1.1. Dowcipy oparte na wieloznaczności wyrazu . . . . . . . . . . . 95 1.2. Dowcipy oparte na żartobliwym odwróceniu paralelnym (komicznej antytezie) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 1.3. Dowcipy oparte na proporcjach strukturalnych i semantycznych (wtórnej etymologii, pozornej synonimii, pseudoantonimach) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 1.4. Dowcipy oparte na homonimii (całkowitej i częściowej) . 202 1.5. Dowcipy oparte na grupowaniu wyrazów o podobnym brzmieniu a niezależnych treściowo . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 1.6. Dowcipy oparte na komicznej transpozycji (żartobliwym przekładzie) i peryfrazach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 2. Dowcipy językowe wykorzystujące twórczość neologiczną . 210 2.1. Dowcipy oparte na żartobliwych neosemantyzmach (narzucaniu wyrazom wtórnych znaczeń realnych) . . . . . . . . . 210 2.2. Dowcipy oparte na żartobliwych neologizmach frazeologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 2.3. Dowcipy oparte na żartobliwych neologizmach słowotwórczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237 3. Dowcipy językowe o charakterze ogólnokomicznym . . . . 241 3.1. Dowcipy oparte na kontraście wyrazowym . . . . . . . . . . . 241 3.2. Dowcipy oparte na skupieniu podobnych elementów językowych i paralelizmie syntaktycznym . . . . . . . . . . . . . 252 3.3. Dowcipy oparte na nagromadzeniu wyrazów obcych albo używaniu wyrazu obcego przez osobę niewykształconą lub dziecko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 4. Dowcipy wykorzystujące modyfikacje postaci wyrazów i związków frazeologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 4.1. Dowcipy oparte na żartobliwej modyfikacji związków frazeologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 4.2. Dowcipy oparte na modyfikacjach postaci słowotwórczej wyrazów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 4.3. Dowcipy oparte na zmianie formy graficznej wyrazu i jaskrawym naruszeniu panującej konwencji ortograficznej . . .269 5. Dowcipy oparte na komizmie rymów . . . . . . . . . . . . . . . 271 WNIOSKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 ANEKS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 1. Alfabetyczna lista frekwencyjna uczestników dialogów i wypowiadających monologi (wraz z określeniami, użytymi w częściach narracyjnych tekstów dowcipów i w ich tytułach) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 2. Lista rangowa wyrazów oznaczających rozmówców i wypowiadających monologi (bez imion i nazwisk) w dowcipach językowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 3. Alfabetyczna lista frekwencyjna imion (w formie oficjalnej i zdrobniałej) użytych w zebranych dowcipach językowych . . . 289 4. Alfabetyczna lista frekwencyjna określeń użytych w tytułach a charakteryzujących bohaterów i bohaterki dowcipów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290 5. Lista alfabetyczna osób rozmawiających (bez imion, nazwisk i zaimków osobowych) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 6. Lista rangowa rozmówców w dowcipach językowych (ułożona wg malejącej liczby kontaktów z innymi osobami w dialogach) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 7. Alfabetyczna lista frekwencyjna wypowiadających teksty monologowe w dowcipach językowych . . . . . . . . . . . . . . . . 298 8. Lista rangowa czasowników wprowadzających wypowiedzi dialogowe lub monologowe w dowcipach językowych . . . . . . 299 9. Lista zwrotów służących do wprowadzenia wypowiedzi w dowcipach językowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 10. Alfabetyczna lista nazw etnicznych użytych w tekstach dowcipów językowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 11. Alfabetyczna lista nazw postaci mitologicznych, biblijnych i historycznych (także dawnych artystów, uczonych, filozofów i świętych) użytych w dowcipach językowych . . 300 12. Alfabetyczna lista nazwisk osób współczesnych autorom dowcipów, a reprezentujących różne dziedziny życia i twórczości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 13. Alfabetyczna lista nazwisk pisarzy i dziennikarzy oraz postaci literackich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 14. Alfabetyczne listy toponimów użytych w dowcipach językowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 15. Alfabetyczny wykaz tytułów czasopism humorystycznych i satyrycznych, z których zebrano dowcipy językowe . . . . . . 302 16. Słowniczek wyrazów mogących sprawiać trudność dzisiejszemu czytelnikowi (wyrazów dawnych i przestarzałych, regionalizmów i gwaryzmów, niektórych wyrazów rzadkich i książkowych, a także mniej znanych terminów specjalistycznych) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 17. Objaśnienie wyrazów-cytatów i wyrażeń z języków obcych 309 BIBLIOGRAFIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 311 INDEKS NAZWISK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315