Zdzisław Pawłowski, Koniec historii i historia po końcu Księgi Królewskie w perspektywie hermeneutycznej

Szczegóły produktu Księgi Królewskie w swej narracyjno-retorycznej kompozycji zostały pomyślane bardziej jako dzieło literackie niż jako historia w dzisiejszym rozumieniu tego terminu. Jako opowieść o dziejach Izraela, najpierw w postaci zjednoczonej monarchii, a następnie podzielonego na dwa królestwa, przeznaczone są do czytania w taki sposób, aby ujawniały swoją siłę oddziaływania na czytelników, a nie odsyłały ich do jakiejś hipotetycznie zrekonstruowanej przeszłości. W hermeneutyce końca historii, którego narracyjne opisy znajdują się w kluczowych momentach struktury literackiej, wybrzmiewa pytanie, cofające się poprzez układ fabularny aż do początku: jakie wydarzenia uruchomiły łańcuch przyczynowo-skutkowy, którego zwieńczeniem okazał się ów koniec? Specyficzny rodzaj narracji historycznej Ksiąg Królewskich pokazuje nieudaną próbę stworzenia wspólnoty religijnej o prerogatywach politycznych, czyli utożsamienia religii z instytucjami politycznymi, co obowiązywało w kulturze narodów starożytnego Bliskiego Wschodu. Żydom po klęsce babilońskiej nigdy nie udało się (choć próbowali) stworzyć politycznych ram dla swojej wiary. Pozostali wspólnotą religijną oddzieloną od struktur politycznych, a więc wspólnotą, która na wygnaniu czuła się zależna wyłącznie od swego Boga, nie godząc się, aby jej istnienie gwarantowała jakakolwiek władza polityczna. Idea Izraela jako ludu Boga, żyjącego w diasporze, zrodziła się w trakcie głębokich przemyśleń nad katastrofą babilońską w 597–87 r. przed Chr. i jej traumatycznych konsekwencji w wydarzeniu rozproszenia. Wtedy powstały zręby doświadczenia, którego zapis tworzą poszczególne zbiory ksiąg Biblii Hebrajskiej. Celem tej książki jest więc ukazanie niezwykłej aktualności przesłania biblijnego dotyczącego problemu uprawiania historii, polityki i roli religii, także we współczesnym świecie. SPIS TREŚCI: WPROWADZENIE / 11 ROZDZIAŁ I. HISTORIA WE WSPÓŁCZESNYCH BADANIACH HERMENEUTYCZNYCH: WPROWADZENIE DO BIBLIJNEJ HISTORIOGRAFII / 21 1. Historia jako problem hermeneutyczny / 25 2. Narracyjność przedstawień historycznych / 32 3. Zamknięcie fabuły jako warunek narracji historii / 40 4. Zadania i funkcje historycznych narracji / 47 ROZDZIAŁ II. KONIEC HISTORII JAKO PERSPEKTYWA HERMENEUTYCZNA KSIĄG KRÓLEWSKICH / 67 1. Opowieści końca i jego konfiguracje / 73 1.1. Modlitwa Salomona / 76 1 Krl 8,31–51 / 76 1.2. Cykl Eliasza i Elizeusza / 77 1 Krl 17,1–16 / 77 2 Krl 4,38–41.42–44 / 80 2 Krl 6,24–31 / 81 2 Krl 7,3–4.9.12 / 84 1.3. Koniec w narracyjnym zwieńczeniu / 85 2 Krl 17,1–6; 18,9–11 / 85 2 Krl 18,27 / 86 2 Krl 24,8–17 / 86 2 Krl 24,18–25,7 / 91 2 Krl 25,8–21 / 95 2 Krl 25,22–26 / 97 1.4. Po końcu / 99 2 Krl 25,27–30 / 99 2. Figury końca: pamięć zerwanej ciągłości / 106 2.1. Głód / 108 2.2. Miecz / 123 2.3. Ruiny i pustka / 125 2.4. Wygnanie/przesiedlenie / 132 ROZDZIAŁ III. HISTORIA, TRAUMA, NARRATOR / 149 1. Trauma i nastroje końca: żałoba, ironia i smutek / 153 1.1. Żałoba / 154 1.2. Ironia i smutek w 1 Krl 3,16–28 / 160 2. Ironiczny kronikarz: historia w hermeneutyce ciągłości / 177 2.1. Początek historii królów / 178 2.2. Daty i kalendarze / 182 2.3. Schematy porównań i powtórzenia / 192 3. Czujący narrator: historia w hermeneutyce struktur nieciągłych / 196 3.1. Status narratora w biografii / 197 3.2. Biografia w biografii (1 Krl 17–19; 2 Krl 2) / 201 3.3. Narrator w przestrzeni: Elizeusz i kobieta z Szunem (2 Krl 4,8–37) / 210 4. Narrator i gra perspektyw: obraz historii w układzie całości / 228 4.1. Ciało w historii / 229 4.2. Jednostka i ramy społeczne a poczucie sensu historycznego (orientacja w świecie) / 232 Epilog / 240 ZAKOŃCZENIE / 243 BIBLIOGRAFIA / 251