Totalitaryzm, narracja, tożsamość. Filozofia historii Hannah Arendt

Szczegóły produktu Kluczem do zrozumienia fragmentarycznej myśli Hannah Arendt jest filozofia historii zarówno w znaczeniu spekulatywnym, jak i krytycznym. Odpowiedź Arendt na totalitaryzm – na zwycięstwo fizjologii nad polityką – jest jednocześnie przemyślana i radykalna. Totalitaryzm nie okazuje się wyłącznie systemem sprawowania władzy, lecz stanowi skrajny przypadek opowiadania historii, fałszywy sposób tworzenia narracji, która sięga w głąb indywidualnej tożsamości. Każda opowieść jest narzędziem radzenia sobie z przygodnością świata i siebie samego, które niesie ze sobą potencjalnie katastrofalne skutki. Choć ciągłość jest konieczna dla ukonstytuowania się podmiotu i podjęcia działania politycznego, to interpretacja tego, co minione, może łatwo przerodzić się w retrospektywne proroctwo przedstawiające przeszłość jako obietnicę przyszłości. Tym tropem podąża historiografia naukowa kontynuująca niechlubną tradycję zastępowania działania wytwarzaniem, co prowadzi do błędnego rozumienia władzy i zadań wspólnoty politycznej. Odpowiedź właściwą stanowi opowieść fragmentaryczna ugruntowana w nowej metafizyce dziejów. Przeszłość to wprawdzie sterta gruzów, ale jako taka może jawić się nam w zupełnie nowy sposób – jako przedmiot estetyczny. Książka stanowi kompleksową analizę dorobku Hannah Arendt, interpretowanego w kontekście dzieł myślicieli przynależących z jednej strony do tzw. tradycji kontynentalnej (m.in. Walter Benjamin, Hans-Georg Gadamer, Martin Heidegger, Immanuel Kant, Reinhard Koselleck, Paul Ricoer), z drugiej zaś – do tzw. tradycji analitycznej (m.in. Frank Ankersmit, Arthur Danto, Carl Gustav Hempel, Karl Rajmund Popper, Jerzy Topolski, Hayden White). SPIS TREŚCI: Podziękowania / 11 Wykaz skrótów / 15 Wprowadzenie / 17 Rozdział 1. Totalitaryzm i koniec historii / 29 Historyk nieprofesjonalny: recepcja korzeni totalitaryzmu / 29 Fragmenty przeszłości totalitaryzmu: antysemityzm / 37 Fragmenty przeszłości totalitaryzmu: imperializm / 43 Elementy totalitaryzmu: ciągłość i nieciągłość / 49 Totalitaryzm i terror: friedrich–brzeziński i monteskiusz / 53 Totalna dominacja i nagie życie / 60 Animal laborans i redukcja człowieczeństwa / 62 Koniec historii i rozstęp w czasie: ponowoczesność / 70 Rozdział 2. Filozofia historii i myślenie historyczne / 79 Aporie znaczenia / 79 Spekulatywność historiografii / 81 Kondycja historyczna i nowa metafizyka / 86 W poszukiwaniu sensu: myślenie a psychika, świadomość i poznanie / 93 Myślenie i czasowość: czas hermeneutyczny i struktura aktywności umysłu / 100 Rozdział 3. Nauka i ideologia / 111 Ideologia totalitarna a ideały wyjaśniania: Hempel, Topolski, Popper / 111 Homo faber i wytwarzanie świata historycznego: działanie celowo-racjonalne / 118 Kontemplacja, poznanie i alienacja 123 Wytwarzanie prawdy dziejów: Popper i Koselleck / 128 Totalitaryzm, masy i logiczność / 131 Nauki społeczne a problem utylitaryzmu: wyjaśnianie jako usprawiedliwianie / 133 Elementy totalitaryzmu: krystalizacja i przyczynowość figuratywna / 139 Rozdział 4. Polityczność dziejów / 147 Działanie, język, tożsamość: Arystoteles i Heidegger / 147 Wolność woli a wolność polityczna / 153 Działanie jako absolutny początek: św. Augustyn, Duns Szkot i Kant / 157 Idea genialności a działanie polityczne: Kant / 164 Działanie jako byt estetyczny: Kant, Portmann, Gadamer / 171 Publiczna przestrzeń komunikacji / 175 Podmiotowość publiczna i władza: Heidegger i Habermas / 178 Działanie myślenia: Sokrates i Kant / 182 Pierwotny czas myślenia i działania: rozstęp w czasie / 187 Opowieść życia i doktryna kontyngencji: Duns Szkot / 192 Nieprzewidywalność, bezcelowość i nieodwracalność dziejów / 195 Postęp i dzieje upadku: hierarchia wymiarów czasu / 198 Rozdział 5. Historyk jako sędzia / 207 Wewnętrzne konflikty umysłu: antagonizm myślenia i woli / 207 Przyszłość, której chcemy, a przyszłość autentyczna / 212 Sąd nad przeszłością a sąd polityczny / 215 Refleksyjny sąd estetyczny i poznanie historyczne / 222 Momenty sądów smaku / 227 Antagonizm między aktorem a widzem: spektakl dziejów / 233 Część i całość: interpretacyjna funkcja wyobraźni / 238 Sensus communis jako zmysł historyczny: intersubiektywność sądów / 247 Hierarchia genialności i smaku: celowość bez celu / 257 Krytyka teleologii a refleksja nad przeszłością / 265 Rozdział 6. Opowieść fragmentaryczna / 273 Urzeczowienie i przemoc przedstawiania: opowieść fikcyjna / 273 Genealogia zachodu i odkupienie przypadkowości / 282 Opowieść jako odkupienie i zniewolenie: aporia znaczenia / 290 Zwrot narratywistyczny: danto, mink, white / 300 Ironiczność korzeni totalitaryzmu / 310 Odgrywanie przeszłości: Collingwood i Benjamin / 313 Opowieść jako działanie polityczne / 321 Reprezentacja i zastępowanie przeszłości: Ankersmit / 326 Tożsamość narracyjna między tradycją a rewolucją: Ricoeur / 330 Paradoks Odyseusza: niemożliwość spełnienia / 334 Opowieść jako sądzenie i przebaczenie / 340 Zakończenie / 345 Nota bibliograficzna / 349 Bibliografia / 351 Summary / 365 Indeks rzeczowy / 369 Indeks osobowy / 373