Spór o sumienie. Źródła i konsekwencje etyki Johna Henry"ego Newmana

Szczegóły produktu Słowo „sumienie” jest jednym z najczęściej używanych – i nadużywanych – pojęć. Jeśli chcemy zrozumieć, czym jest wolność sumienia, klauzula sumienia, oraz na czym polega formowanie sumienia, musimy znać historię kształtowania się tego pojęcia. W ciągu ostatnich dwudziestu pięciu wieków było ono rozumiane wielorako; filozofia wytworzyła aż trzy sposoby myślenia o sumieniu: jako domenie rozumu, woli albo emocji. Można zatem mówić wręcz o prawdziwym sporze o sumienie, którego doświadczamy również dzisiaj w dyskusjach etycznych czy politycznych. Żyjący w XIX wieku w Wielkiej Brytanii John Henry Newman zaproponował takie rozumienie sumienia, które spaja dotychczas istniejące trzy nurty. Niniejsza książka opowiada o kształtowaniu się idei sumienia w historii filozofii i teologii, która to idea znalazła najlepszego promotora w osobie Newmana. Ostatni rozdział poświęcony jest obronie tezy, iż bez kategorii sumienia nie można mówić ani o etyce, ani o człowieczeństwie, ani nawet o demokracji. Sebastian Gałecki (ur. 1982), doktor filozofii, absolwent Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Papieskiego w Krakowie, w roku 2009 resident scholar w National Institute for Newman Studies w Pittsburghu. Obszary zainteresowań: filozofia moralności, bioetyka, antropologia, historia idei, filozoficzna refleksja nad granicami nauki i religii. Autor artykułów poświęconych współczesnym problemom etycznym, filozofii Johna Henry’ego Newmana oraz zagadnieniom społeczno-politycznym. SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ I. Kontekst filozoficzno-teologiczny dyskusji . 9 WPROWADZENIE: Polifonia czy kakofonia? . . . . . . . . . .9 1. Koncepcje sumienia w filozofii kontynentalnej . . . . . 21 1.1. Ujęcie racjonalistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 1.2. Ujęcie woluntarystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 1.3. Ujęcie emotywistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 2. Sumienie w tradycji anglosaskiej . . . . . . . . . . . . . . 70 2.1. Synejdezjologia w filozofii brytyjskiej . . . . . . . . . . 70 2.2. Sumienie w anglikańskiej teologii moralnej . . . . . .86 ROZDZIAŁ II. Newman jako „Doktor sumienia” . . . . . . 99 WPROWADZENIE: Kontekst biograficzny . . . . . . . . . . . 99 1. Epistemologia moralności . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 1.1. Krytyka oświeceniowego racjonalizmu . . . . . . . . .122 1.2. Władze podmiotu poznającego . . . . . . . . . . . . . 140 1.3. Wieloaspektowość poznania moralnego . . . . . . . 169 2. Sumienie jako moral sense . . . . . . . . . . . . . . . . . .218 2.1. Przewodnik osobisty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .218 2.2. Relacja do innych władz i zdolności osoby . . . . . . 233 2.3. Formowanie moral sense . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 3. Sumienie jako sense of duty . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 3.1. Wymiar etyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 3.2. Wymiar religijny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 ROZDZIAŁ III. Via media a spór o fundament etyki . . . 305 WPROWADZENIE: Metoda drogi środkowej . . . . . . . . . 305 1. Krytyka przeciwstawnych nurtów metaetycznych . . . . 311 1.1. Wobec radykalnego heteronomizmu i obiektywizmu311 1.2. Wobec radykalnego autonomizmu i subiektywizmu 337 2. Sumienie u podstaw moralności . . . . . . . . . . . . . . .363 2.1. Katolickie rozumienie sumienia . . . . . . . . . . . . . .363 2.2. Apologia pro conscientia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402 Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445 Indeks nazwisk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463