"Od potworów do znaków pustych". Ludowe demony w polskiej literaturze dla dzieci

Szczegóły produktu Książka poświęcona jest postaciom demonicznym w twórczości pisarzy polskich XIX-XXI wieku. Jej bohaterami są najpopularniejsze i najbardziej charakterystyczne postaci z literatury dziecięcej, takie jak Baba Jaga, smok i krasnal, chociaż nie brak informacji o strzydze, topielcu czy dziwożonie. W pracy podjęto problematykę pochodzenia wymienionych istot, pokazano ich rolę w ludowej demonologii, a następnie przedstawiono ich różnorakie metamorfozy, zarówno w folklorze tradycyjnym, jak i w utworach dla dzieci. Zasadnicza teza monografii, zasugerowana w jej tytule, wyraźnie wskazuje kierunek opisanych przemian – od postaci przerażających, demonicznych, w których istnienie niejednokrotnie wierzono, w postaci fantastyczne, o dużym ładunku komizmu czy utylitaryzmu; od kulturowych znaków o wyraźnym wydźwięku moralistycznym po znaki semantycznie puste, pozbawione jakiejkolwiek głębi znaczeniowej służącej kształtowaniu charakteru czy choćby gustu estetycznego odbiorców. Przyczyna opisanych w rozprawie przekształceń i procesów (m.in. karnawalizacji, symplifikacji, hiperbolizacji, infantylizacji) silnie związana jest ze zmianami kulturowymi, zwłaszcza z zanikiem tradycyjnej kultury ludowej, stanowiącej główny punkt odniesienia dla charakteryzowanych w rozprawie postaci, jak i ze stopniowym zawłaszczaniem jej elementów przez twórców kultury popularnej, kierujących się pobudkami komercyjnymi. W pracy wskazano także pozytywne przykłady wykorzystania polskiego folkloru przez pisarzy, ale zdecydowanie znajdują się one w mniejszości. W finalnej części rozprawy, obok rozważań teoretycznych, zawarto próbę opisu przekształceń materiału ludowego na poziomie literatury dla młodzieży (na przykładzie fantasy), wskazując nieco odmienne tendencje w kreacji wizerunków demonów niż te widoczne w twórczości dla najmłodszych (obok symplifikacji wyraźnie widoczna skłonność do brutalizacji i erotyzacji bohaterów). SPIS TREŚCI: Wstęp / 7 Rozdział 1. Od demonów ludowych do demonów literackich / 21 1.1 Demony ludowe / 23 1.2 Demony literackie / 39 Rozdział 2. Baba Jaga w folklorze i w literaturze dla najmłodszych / 51 2.1. Kim jest Baba Jaga? / 51 2.2. Jędza w polskich opowieściach ludowych / 61 2.3. Raz, dwa, trzy, Baba Jaga patrzy – demon w folklorze dziecięcym / 72 2.4. Baba Jaga w literaturze dla dzieci / 78 Rozdział 3. Smok w tradycji ludowej i literackiej / 103 3.1. Wyobrażenia smokow i ich funkcje w kulturze ludowej / 103 3.2. Smoki w ludowych bajkach magicznych / 113 3.3. Smok wawelski i inne smoki w polskiej literaturze dla dzieci / 121 Rozdział 4. Krasnal, kraśnię, ubożę. Ludowe i literackie obrazy krasnoludków / 149 4.1. Krasnale w polskiej prozie ludowej / 150 4.1.1. Kraśniaki jako bohaterowie podań wierzeniowych / 153 4.1.2. Krasnale w bajkach magicznych / 159 4.2. Literackie obrazy krasnoludkow / 165 Rozdział 5. Strzyga jako bohater baśni literackiej i fantasy, czyli demon na warsztacie literata / 197 5.1. Strzyga w wersji ludowej / 198 5.2. Obraz strzygi w baśni literackiej (Strzyga Romana Zmorskiego) / 205 5.3. Strzyga jako bohater fantasy (Wiedźmin Andrzeja Sapkowskiego) / 218 Zakończenie / 235 Spis ilustracji / 245 Bibliografia / 247 Nota bibliograficzna / 267 Indeks nazwisk / 269