Obrazy i klisze. Między biegunami wizualnej pamięci Zagłady

Szczegóły produktu Rozpoczynamy nową serię wydawniczą, jakiej w ostatnim czasie brakowało. Przekazy audiowizualne odgrywają tak wielką rolę w opanowywaniu naszej wyobraźni, że prace, które racjonalizują i opisują najważniejsze aspekty tego zjawiska, powinny wyróżniać się na rynku książkowym. Wydało nam się właściwe, żeby nowa seria zainaugurowana została przez książkę wypełniającą najbardziej odczuwalny brak w tym zakresie. Praca Bartosza Kwiecińskiego ogromnie kompetentnie, a jednocześnie pasjonująco zdaje sprawę z problemu wizualnej pamięci Zagłady. Pozornie jej tematem są zaledwie dwa filmy; w istocie autor zachęca nas do wspólnej refleksji nad tym, co możemy zrobić z najokrutniejszą częścią dziedzictwa, przekazanego nam przez poprzednie stulecie. Prof. Tadeusz Lubelski Książka dr Bartosza Kwiecińskiego jest pod wieloma względami niezwykła. Wybór dwóch filmów jako podstawowego materiału badawczego w niczym nie ogranicza jej horyzontów poznawczych i interpretacyjnych. Konteksty, w których autor umieszcza wybrane pozycje są tak bogate i rozległe, że wątek filmoznawczy staje się tylko tu tylko jednym z wielu i to nie najważniejszym. Lektura tej książki jest pasjonującą przygodą intelektualną po rzadko uczęszczanych ścieżkach (…) Książka doktora Kwiecińskiego łączy w sposób spójny i przekonywujący kilka dyskursów: dyskurs historyka tout court (ze szczególnym uwzględnieniem historii idei), dyskurs historyka filmu (oba filmy nalezą wprawdzie do współczesności – Shoah powstał w 1985 roku, Lista Schindlera w 1993, ale wymagają wielu odwołań do przeszłości), dyskurs filozofa, politologa, kulturoznawcy. Praca jest znakomicie napisana, zawiera partie wręcz porywające. Rzadko się zdarza, by od lektury rozprawy naukowej wręcz nie można było się oderwać, oraz by reakcja na nią w dużym stopniu miała charakter emocjonalny. Prof. Alicja Helman Podstawową wartością pracy Bartosza Kwiecińskiego jest szeroka perspektywa myślowa, którą stosuje do rozpatrzenia miejsca analizowanych filmów w całości piśmiennictwa i filmografii o Holocauście, bardzo dobra orientacja w tym jakże bogatym materiale, pasja poznawcza jaka mu towarzyszy w męczącej, traumatycznej wędrówce. Dwie modelowo przeciwstawne sobie narracje o zagładzie stanowią szkielet pracy Kwiecińskiego. Wyraźnie zresztą wartościowane: bohaterem pozytywnym jest tu film Lanzmanna, negatywnym – Lista Schindlera Spielberga. Szczególnie ważny jest jednak wysiłek autora zmierzający do wypracowania ogólnej interpretacji źródeł Holocaustu, zrozumienia miejsca tej zbrodni na mapie przekształceń cywilizacyjnych dwudziestowiecznej Europy. Prof. Andrzej Werner Bartosz Kwieciński (ur. 1972 w Krakowie), absolwent filmoznawstwa UJ (1998), doktoryzował się na podstawie rozprawy o wizualnej pamięci Zagłady. Jest adiunktem w Centrum Badań Holokaustu Uniwersytetu Jagiellońskiego, autorem szeregu publikacji na temat wizerunku Zagłady w kinie. Jest również ekspertem w zakresie relacji inwestorskich na rynku sztuki, co stanowi drugi obszar jego zainteresowań. Spis treści Wstęp 7 I SHOAH 1. Dekorum 21 Gatunek 22 Słowo 29 Język 31 Obraz 35 Czas 39 2. Ideologia. Nowoczesność i Zagłada 42 Obrazy nowoczesności 43 Industrializacja. Fabryki śmierci. Specjalizacja 45 Wybór katów. Dehumanizacja administracji. Etyka posłuszeństwa. Oddzielenie praktyki od etyki 50 Shoah jako kulminacja antysemityzmu? Wybór ofiar 58 Współdziałanie ofiar 63 Banalność zła 71 Baumanowska nowoczesność i niedoskonałość teorii 80 3. Kontekst Lanzmanna 83 Asymilacja. Antysemityzm. Lewica 87 Sartre i de Beauvoir 96 Rozważania o kwestii żydowskiej. Sartre raz jeszcze 111 4. Pamięć nieprzyswojona 116 Kontekst społeczny 117 Polska premiera 122 Polska oskarżona i „polskie lobby” 124 Świadkowie i sprawcy. O czym się nie mówi 130 Plebejski stygmat świadka 136 Relacja Karskiego 139 Polska jako cmentarz pamięci 144 Kontekst współczesny 147 5. Strategie pamięci 151 Pamięć jako świadectwo. Anamneza 153 Pamięć jako psychodrama 161 Pamięć niewerbalna 166 Pamięć traumatyczna 170 Working through/Acting out 173 To, co godne pamięci 176 Pamięć heroiczna 177 II LISTA SCHINDLERA 1. Wstęp 183 2. Pamięć a genologia 187 Pamięć w formule gatunku 189 Transgresje pamięci 192 Pamięć w formule kiczu 195 3. Pamięć i pustka. O kształtowaniu się pamięci Zagłady w Stanach Zjednoczonych 205 Wojna 207 Pustka 209 Proces Eichmanna 211 Przełom 1967 roku 213 Polityka historyczna (Americanization of the Holocaust) 214 4. Hollywood i Holokaust 219 5. Kształtując Pamięć. Holokaust jako metafora współczesności 240 6. Żydzi 250 Eschatologia ofiary 250 Stygmat Wybrańca. Opowiedzieć przez ocalenie 252 Współodpowiedzialność 260 Odemani 265 Mit ekonomicznej użyteczności 271 Pamięć heroiczna 273 7. Polacy. Pamięć jako cytat 275 Kolaboranci 278 Klisze 287 8. Niemcy – pamięć „odnaleziona” 295 Radykalne zło 295 Demon i kat. Estetyzacja 300 Schindler. Radykalne dobro 307 Idealizacja 308 Zwyczajni Niemcy i Holokaust. Problem winy. Recepcja Listy w Niemczech 310 Zakończenie 313 Bibliografia 317 Indeks nazwisk 333