(Nie)opowiedziane. Polskie doświadczenie wstydu i upokorzenia od czasu rozbiorów do dzisiaj

Szczegóły produktu Doznanie wstydu i doznanie upokorzenia łączą się z różnymi sytuacjami. Wstyd ma wymiar publiczny, zależy od sankcji zewnętrznych. Wstyd rodzi strach przed ujawnieniem własnej niższości, przesądzający o istocie słabości w obliczu Innego, narusza porządek emocjonalny, prowadzi do konfliktu i prób racjonalizacji okoliczności, które go wywołały. Poczucie upokorzenia dotyczy ofiar i przegranych, wiąże się z szeroko pojętą innością. Wywołuje cierpienie i wstyd właśnie, co sprawia, że z trudem bywa werbalizowane czy włączane do zasobów pamięci, gdyż nie współtworzy pozytywnego wizerunku jednostki ani wspólnoty. W razie braku odpowiednich (także symbolicznych) działań terapeutyczno-kompensacyjnych przenosi się na następne pokolenia, rodząc resentyment, gniew, pragnienie zemsty, rozmaite formy wyparcia lub „translacji”, która upodlającą, poniżającą kondycję upokorzonego transformuje/przekłada dowartościowująco na kondycję ofiary z jej martyrologią. Historia Polski od ponad dwustu lat stwarzała warunki, które sprawiały, że zarówno jednostki, jak i cała wspólnota doświadczyły i upokorzeń, i wstydu w wielu wariantach. Co zrobiono z tym doświadczeniem na przestrzeni wieków, jak je wykorzystano lub też jak pozbawiano je głosu, w jaki sposób poddawano się jego mocy sprawczej i co sprawia, że jeszcze dzisiaj mówimy o „wstawaniu z kolan” – oto problemy poddawane refleksji w tym tomie. Jego autorów interesowała specyfika milczenia/mowy na temat polskiego doświadczenia upokorzenia, wstydu w wieku XIX, XX, XXI, podjęli więc próbę odpowiedzi na pytanie, jak sobie z tym radzili żyjący pod trzema zaborami i na emigracji romantycy, pozytywiści, młodopolanie, potem obywatele wielonarodowej II RP, a w końcu jak sobie radzimy z tym my, mając do dyspozycji pamięć ich przeżyć, a także pamięć II wojny, czasów Polski Ludowej i ostatniej transformacji ustrojowej. [ze Wstępu] SPIS TREŚCI: Wprowadzenie I. WSTYD CZŁOWIEKA, WSTYD PISARZA Marek Zaleski, Wstyd jako katastrofa Innego Tomasz Wojcik, Być pisarzem, być poetą (w wieku XX). Zawstydzenia Tadeusza Rożewicza II. POLITYKA/HISTORIA WSTYDU I UPOKARZANIA/UPOKORZENIA Andrzej Leder, Długofalowe skutki doświadczenia Zagłady a problem wstydu Kazimierz Adamczyk, I po wstydzie Paweł Tomczok, Alternatywne historie wstydu i upokorzenia Hanna Gosk, Wstyd i bezwstyd upokarzania/upokorzenia w czasach Wielkiej Zmiany Marian Płachecki, Uniwersum pokory. 24 grudnia 1862. Dwa szkice o upokorzeniu Michał Kuziak, (Bez)wstyd romantyczny. Ku polskiej historii afektywnej III. DOŚWIADCZENIE XIX WIEKU, REALIA: KOEGZYSTENCJA Z ZABORCAMI, EMIGRACJA Arent van Nieukerken, Norwid: prywatny wstyd a konstektualizacja polskich kompleksow Filip Mazurkiewicz, Szaleństwo bezwstydu – przypadek Zygmunta Kaczkowskiego Elżbieta Dąbrowicz, „Żrą jedni drugich”. Problem reputacji w literaturze pierwszych lat emigracji polistopadowej Ewa Paczoska, Między dumą a wstydem. Powrot z Syberii w literaturze i polskim życiu końca XIX i pierwszych dekad XX wieku Wacław Forajter, Sromota. Szkic o wstydzie i lewicy przełomu wieków Tadeusz Budrewicz, Czyj grzech, czyja ekspiacja? O komentarzach do zbrodni na Jasnej Górze (1910) IV. DOŚWIADCZENIE XX I XXI WIEKU: OKUPACJA, ZAGŁADA ORAZ ICH SCHEDA. PRL, III RP Bartosz Dąbrowski, Zagłada, wstyd i literatura popularna Marta Tomczok, O Polkach, ktore Niemcow chciały. Doświadczenie wstydu w polskich romansach historycznych Dorota Wojda, Od samokrytyki do „hańby domowej”. Wstyd pisarzy na początku i na końcu PRL Agnieszka Czyżak, Relacje i rewizje. Problem wstydu w tekstach pisarzy schyłkowego PRL-u Andrzej Zieniewicz, Wściekłość i wstyd jako czynniki przemian, jako elementy tożsamości narodowej i jako ramy autobiografii politycznej. Na przykładzie esejów Adama Michnika Krzysztof Zajas, Opowiedzieć milczenie. Strategie pisarskie wobec wstydliwej polskości. Przykład Czesława Miłosza i Andrzeja Stasiuka Magdalena Horodecka, Wstyd za polski pejzaż. Reportaże Filipa Springera Polski wstyd (Rozmowa przeprowadzona przez Michała Kuziaka z Przemysławem Czaplińskim, Tomaszem Kozakiem i Adamem Leszczyńskim na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego 17.10.2018 r.) Noty o autorach Indeks osobowy