Możliwość makrohistorii. Braudel, Wallerstein, Deleuze

Szczegóły produktu Czy można wciąż myśleć i pisać o historii w wielkiej skali? Formułować tezy o długofalowych procesach historycznych i rządzących nimi regularnościach? W sposób totalny opisywać dzieje cywilizacji? Czy i w jakich kategoriach daje się ująć historia naszego globu? Czy wolno pytać o to, jak wydarzyła się nasza współczesność rozumiana jako całość tego, co uważamy za aktualne? Jesteśmy skłonni odpowiadać na te pytania negatywnie lub odrzucać je jako jałowe. Ostrożność tę dyktuje pamięć o porażkach filozofów dziejów oraz lęk przed starymi błędami determinizmu, teleologii, naiwnej linearności i nieuleczalnego europocentryzmu, które skutecznie odstraszają dziś od wczorajszej historiozofii. Ogarnięci wątpliwościami – każącymi deprecjonować wszelki szeroko zakrojony namysł nad historią – przeoczamy wszakże fakt, iż dzieła makrohistoryczne wciąż powstają. Pośród potocznej dyskusji o kresie „wielkich narracji” piszą je historycy, socjologowie i filozofowie. Jak to możliwe? Co znaczy oddawać się dociekaniom makrohistorycznym współcześnie? Poszukując odpowiedzi na to pytanie, autor poddaje analizie trzy dzieła stanowiące syntetyczne ujęcia dziejów kapitalizmu. Są nimi: „Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm, XV-XVIII wiek” Fernanda Braudela, „The Modern World-System” Immanuela Wallersteina oraz „Capitalisme et schizophrénie” Gilles’a Deleuze’a i Félixa Guattariego. Nie będąc monograficznym ujęciem koncepcji wymienionych autorów ani porównawczą analizą merytorycznej zawartości ich dzieł, książka traktuje o problemie formy tego typu poznania, którego są owocem i wyrazem. Pytanie o warunki możliwości makrohistorii autor rozważa w świetle minionych, a następnie współczesnych relacji między historiografią, dziejami a filozofią, koncentrując stopniowo spojrzenie na trzech wybranych historiach kapitalizmu. SPIS TREŚCI: Wstęp / 9 Część I Tradycje makrohistorii Rozdział 1. Tukidydes lekiem na platonizm? O równoległych początkach filozofii i historiografii 25 Świat filozofii i świat historiografii / 25 „Paralogiczny” świat wojny peloponeskiej/ 29 Jak antyczni filozofowie postrzegali historię i historiografię? / 37 Rozdział 2. Od Giambattisty Vica do Georga W. F. Hegla. Zerwanie filozofii dziejów z historią / 47 Vico jako założyciel filozofii dziejów / 47 Miejsce Vica w intelektualnym krajobrazie epoki / 49 Czym była dla Vica „filologia”: między badaniem dziejów a historią świadomości / 54 Heglowska typologia dziejopisarstwa/ 63 Podporządkowanie rozumu historiograficznego filozofii / 71 Dewaluacja dziejów / 74 Rozdział 3. Oświeceniowa historia filozoficzna jako historiografia pojęciowa / 79 Paradygmat historiografii przykładowej / 79 Historia filozoficzna jako odpowiedź na kryzys historiografii przykładowej / 85 Historiografia Woltera jako zapowiedź współczesnej makrohistorii / 89 Rozdział 4. „Wiek historii” i aporie XIX-wiecznego historyzmu. Geneza i struktura współczesnego pola epistemologicznego nauk historycznych / 95 Co to znaczy „wiek historii”? / 95 Znaczenia „historyzmu” / 99 Historyzm w świetle Foucaultowskiej archeologii nauk humanistycznych / 104 Nauka historii wobec historyczności wszystkiego, co empiryczne 108 Przyczyny sukcesu historyzmu niemieckiego / 117 Dziedzictwo historyzmu i makrohistoria / 120 Część II Makrohistoria dziś Rozdział 5. Między „wiekiem historii” a „końcem historii”: rozkwit historii społecznej / 125 Co to znaczy „koniec historii”? /125 Koniec dziejów zachodu według Petera Sloterdijka / 127 Krytyka i autokrytyka historiografii zachodu / 135 Czym jest historia społeczna? / 141 Wspołczesna makrohistoria w świetle problemow historii społecznej / 146 Rozdział 6. Szkoła Annales i historia totalna / 149 Totalność jako złożoność / 149 Początki szkoły Annales i jej postulaty / 152 Dwa oblicza historii totalnej / 158 Chłopi Langwedocji Emmanuela Le Roy Ladurie’ego i historia seryjna / 159 Przedmiot Chłopów Langwedocji: mechanizm ancien régime’u / 162 Trzy trwania w Morzu Śródziemnym Fernanda Braudela / 168 Co jest przedmiotem Morza Śródziemnego? / 177 Problem całości złożonej i geohistoria / 180 Rozdział 7. Historiografia marksistowska: materializm a nominalizm historyczny189 Wpływ Karola Marksa na historiografię189 Narratywizm Paula Veyne’a: intryga i abstrakcja w pisarstwie historycznym / 194 Teoria historyczna jako streszczenie intrygi / 199 Ontologia sfery podksiężycowej / 200 Nominalizm historyczny / 205 Ontologia relacji a pojęcie sposobu produkcji / 208 Dylemat historiografii marksistowskiej: „formacja społeczna” czy „sposób produkcji”? / 214 Perry Anderson: „formacja społeczna” jako geneza historyczna / 217 E. P. Thompsona walka z marksizmem strukturalistycznym / 222 W imię przeżycia historycznego / 226 Podsumowanie: „kapitalizm” jako kategoria makrohistoryczna / 228 Rozdział 8. Analiza systemów-światów i historia globalna / 231 Akademicki sukces analizy systemów-światów / 231 Historyczna diagnoza nauk społeczno-historycznych / 233 Między metodą a teorią: problem „jednostki analizy” / 237 Projekt Immanuela Wallersteina w świetle „nie-debat” lat 70 / 241 Roberta Brennera krytyka The Modern World-System I / 243 Społeczne stosunki cyrkulacji? / 252 Jak pytać o „jak?” kapitalizmu? / 255 Stawka analiz Immanuela Wallersteina / 259 Rozdział 9. Gilles Deleuze: „imiona historii” i dziejowość, czyli elementy ontologii historii uniwersalnej / 263 Stosunek filozofii do nauki historii dziś / 263 Analityczna filozofia historii i narratywizm / 267 Filozofie genezy / 269 Filozofie dziejowości / 271 Zadanie przemieszczenia filozofii wobec historii / 276 Deleuze a problematyka historyczna / 279 Imiona historii / 282 Wszechświat jako czas i pamięć / 292 Część III Trzy współczesne makrohistorie kapitalizmu. Wprowadzenie do lektury / 305 Rozdział 10. Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm XV–XVIII wiek Fernanda Braudela / 311 Historia totalna wobec kapitalizmu / 311 Przesłanie Braudela / 317 Kapitalizm jako warstwa rzeczywistości historycznej / 320 Kapitalizm wobec innych form życia gospodarczego / 323 Kapitalizm jako kategoria historii totalnej / 330 Funkcjonalizm i materializm Braudela / 335 Rozdział 11. The Modern World-System Immanuela Wallersteina / 339 Rozmiar dzieła Wallensteina / 339 Kapitalizm jako synonim świata współczesnego / 342 Taksonomia społecznych systemów historycznych jako prehistoria nowoczesności / 345 Geneza nowoczesnego systemu-świata / 350 Długi wiek XVI / 354 Drugie stadium rozwoju nowoczesnego systemu-świata: „długi wiek XVII” i integrująca rola państw / 358 Trzecie stadium nowoczesnego systemu-świata: druga era wielkiej ekspansji i rewolucje społeczne / 361 „Okres bifurkacji systemu historycznego” i historiozofia Wallersteina / 363 Rozdział 12. Capitalisme et schizophrénie Gilles’a Deleuze’a i Felixa Guattariego / 367 Ontologia maszynistyczna a problemy makrohistorii / 367 Historia uniwersalna i teoria historycznych początków / 373 Jak zaczyna się historia terytorialna / 378 Jak zaczyna się państwo / 381 Jak zaczyna się historia kapitalistyczna / 384 Diachroniczność i kontyngencja maszyny kapitalistycznej / 388 Diachroniczność i kontyngencja jako warunki możliwości makrohistorii / 393 Apendyks do części III. Historyczny kapitalizm a Gilles’a Deleuze’a i Felixa Guattariego teoria wartości / 395 Miejsce Karola Marksa w kapitalizmie i schizofrenii / 396 Filozoficzne i ekonomiczne teorie wartości / 400 Deleuze’a i Guattariego teoria wartości dodatkowej / 406 Wartość dodatkowa kodu / 410 Wartość dodatkowa przepływu / 416 Maszynowa wartość dodatkowa / 427 Deleuze’a i Guattariego teoria pieniądza / 435 Zakończenie / 453 Bibliografia / 461 Summary / 471 Indeks osobowy / 473