Legioniści i inni. Pamięć zbiorowa weteranów I wojny światowej w Polsce i Czechosłowacji okresu międzywojennego

Szczegóły produktu FINALISTA KONKURSU O NAGRODĘ IM. JANUSZA KURTYKI 2018 Nagranie z dyskusji o książce z udziałem Autora, dr Barbary Klich-Kluczewskiej, prof. Tomasza Gąsowskiego oraz Romana Graczyka (prowadzącego). W książce Legioniści i inni Autor analizuje, w jaki sposób przeżycia wojenne żołnierzy Wielkiej Wojny były w Polsce i Czechosłowacji okresu międzywojennego przetwarzane i jak formowały pamięć zbiorową – narracje o wspólnej przeszłości obecne w życiu społecznym i politycznym. W obu państwach odgórne interpretacje wojny jako czynu legionowego i walki o niepodległość zdominowały doświadczenia większości pozostałych żołnierzy. Legioniści uważali się za zwycięzców i bohaterów, innych traktowano raczej jako ofiary wojny. Łącząc perspektywę badań nad pamięcią zbiorową z metodami badań historycznych i historią porównawczą, Autor opisuje instytucjonalne ramy funkcjonowania pamięci zbiorowych, ich kanoniczne wykładnie oraz kulturowe źródła. Stawia też pytanie o miejsce „zapomnianej” I wojny światowej w pamięciach oraz historiografiach: polskiej, czeskiej i słowackiej. Dla obu pamięci centralna była idea wodza i służących mu wiernie żołnierzy. Obie budowały kult bohaterów (zarówno zmarłych, jak i żywych), podkreślały wagę poświęcenia dla sprawy i bohaterskiej śmierci. (…) Zbiorowa pamięć o wojnie w jej narodowych ramach była dla weteranów głównym źródłem przekonania o własnej wartości, uzasadnieniem roli pełnionej w społeczeństwie, czynnikiem nadającym sens wszystkim wojennym tragediom i odpowiedzią na pytania o politykę czy gospodarkę. Fragment Książka Marcina Jarząbka to niewątpliwie praca o dużych walorach poznawczych i wysokim poziomie naukowym. Nowe podejście badawcze, które prezentuje Autor, a tym samym i recenzowana pozycja, może stanowić szansę na włączenie się i w tym obszarze polskich historyków w nurt badań światowych dotyczących Wielkiej Wojny. dr hab. Katarzyna Sierakowska SPIS TREŚCI Wstęp Zapomniana wojna zapomnianych żołnierzy? Metoda: historia porównawcza, studium przypadku, pamięć zbiorowa Pytania badawcze, układ i teza pracy Podstawa źródłowa i literatura przedmiotu Terminologia R o z d z i a ł I Polacy, Czesi i Słowacy na frontach I wojny światowej Ilu było Polaków, Czechów i Słowaków na frontach Wielkiej Wojny? Liczenie Polaków w armiach zaborczych Liczenie Czechów i Słowaków Od gimnastyki do przyszłej armii Polskie formacje zbrojne Legiony Polskie Formacje przy armiach ententy Formacje czechosłowackie R o z d z i a ł I I Śpiący rycerze i boży bojownicy – formy pamięci zbiorowej a upamiętnianie w czasie wojny Wyobrazić sobie przyszłą wojnę (i żołnierza) Obudzić śpiących rycerzy „Sztandar się podźwignie i ruszą do szturmu”: wojna i rewolucja Na wzór dawnych wojowników: Sienkiewicz i Jirásek Rycerze i przyszli bohaterowie – upamiętnianie wojny w czasie wojny Tarcze i kolumny – upamiętnianie Legionów Polskich Narodziny mitu Zborowa R o z d z i a ł I I I Instytucjonalne ramy pamięci weteranów Ramy prawne Stowarzyszenia Przywileje weteranów, inwalidów i niepodległościowców Polska: weterani, inwalidzi i szczególnie zasłużeni dla niepodległości Czechosłowacja: poszkodowani przez wojnę i legioniści Organizacje weteranów Polskie organizacje weteranów Federacja Polskich Związków Obrońców Ojczyzny Organizacje byłych wojskowych w Czechosłowacji Czechosłowacka Wspólnota Legionowa (Československá obec legionařska) Inne organizacje legionowe Instytucje do spraw pamięci weteranów Instytucje polskie Instytucje czechosłowackie R o z d z i a ł I V Kanony polskiej i czechosłowackiej pamięci zbiorowej weteranów Pamięć zbiorowa weteranów jako element ideologii państwowej Kanony ekskluzywny i inkluzyjny Burzenie śladów pamięci minionej Politycy i insurgenci – dwie wykładnie kanonu pamięci o wojnie Polityczna wykładnia pamięci – żołnierze Dmowskiego i Masaryka Kto odbudował państwo polskie (według Romana Dmowskiego)? Tomáš Masaryk: wódz, który nie był żołnierzem (choć jeździł konno) Wojskowi kodyfikatorzy pamięci i wykładnia heroiczna Wacław Lipiński i kanon piłsudczykowski Rudolf Medek i anabaza legionowych bohaterów Kanon – przykład polski Polityka odznaczeniowa a kanon pamięci „Legionizacja” kanonu Apokryf – pamięć inwalidów wojennych Kanon – przykład czechosłowacki Pogrzeby i kult zmarłych Słowacka oboczność Na marginesie kanonu: pamięć w kulturze popularnej Rozdział V Polsko-czeska konfrontacja a lokalne konteksty pamięci narodowych o Wielkiej Wojnie na Śląsku Cieszyńskim (studium przypadku) Śląsk Cieszyński jako pogranicze Od wspólnej radości z wybuchu wojny do konfliktu i podziału, 1914–1920 Budowanie pamięci narodowych a weterani – Polska Budowanie pamięci narodowych a weterani – Czechosłowacja Epigoni starego ładu czy milcząca większość? – niepolityczni weterani Zakończenie Narodowe kanony w uniwersalnych formach pamięci Wspomnienia a polityka Pamięci zbiorowe, które wygrały? Polska a Czechosłowacja – podobne, choć różne Pamięć weteranów „wojny światowej” dziś Aneks teoretyczny Pamięć zbiorowa, historia i weterani I wojny światowej Weterani jako wspólnota pamięci Skąd się bierze pamięć zbiorowa? Historia i pamięć: I wojna światowa Dygresja: Front wschodni – paradoks historii dającej głos nieobecnej pamięci Weterani i pamięć – sposoby badania Aneks źródłowy Toposy pamięci kombatantów Wojna bohaterów Wojna zwykłego żołnierza Co to znaczy „weteran”? Praca z pamięcią – zbieranie relacji niepodległościowców „Legionowa bieda” a upamiętnianie Bibliografia Źródła Opracowania Spis ilustracji Indeks osobowy Indeks rzeczowy